Duygularımızın temel taşı olan kıskançlık, uygarlığı üstüne kurmuştur. Yani uygarlık doğumdan ölüme dek sonsuz bir kıskançlıktır. Öyle ise başkalarının felaketinden duyulan mutluluk iblisçe bir şey değil midir? O zaman şunu sormak istiyorum. Herkesin hanesinin gözlendiği toplum nedir? Toplum onu meydana getiren insanların toplanmasından başka bir şey değildir.

           İnsan doymak bilmeyen bir devin arzuları ile yaşarken toplum içinde insan insana yaşamak bir o kadar da zor ve imkansızdır. Bunun için kanunlarla yaşarız.  Fakat duyguların kanuna ihtiyacı yoktur. O zaman bize kafa tutan, bizi cezalandıran normları sadece bilgi ile yenebiliriz. İbn-i Sina’nın dediği gibi ‘’Alemlerin en faydalısı kalemdir. Bir şişe mürekkep bir külçe altından hayırlıdır.’’

          Peki nasıl oluyor da bu normlar bireyin ruhsal yaşamı üzerinde böylesine belirleyici bir etki sağlıyor? Aynı zamanda bireyde zorla sağladığı ruhsal değişimin tabiatı nedir? Zaman ne kadar ilerlerse ilerlesin insan doğası değişmezdir. Ve her zaman çoğunluk kazanır. Azınlık kaybeder. Yalnız yaşayamayacağımıza göre ‘’düşmanının bilmesini istemediğini dostuna söyleme’’ sözü yaşamın kendidir.

          İnsan çoğu kez hakikat aynasında kendisini göremeyecek kadar kördür. Çünkü herkesin içinde doğruya eğri bakan bir göz vardır. Bu herkese karşı açıkça beslediğimiz antipatinin nefret duygusu ile birleşip narsizmin ön sevgisiyle ortaya çıkmasıdır.

          Yani, sana her gün gülümseyen komşuna, masa başında ki iş arkadaşına, hiç tanımadığın kasiyere arkanı döndüğünde, yalancı, yapmacık bir gülümsemenin sahibidirler. Tıpkı kendin gibi…